Hoor en wederhoor

Het beginsel van hoor en wederhoor is een fundamenteel rechtsbeginsel en een groot goed. Één van de waarborgen die ervoor zorgen dat de rechtspraak hier onafhankelijk is. Partijen en belanghebbenden kunnen hun standpunten naar voren brengen, worden gehoord en kunnen op elkaars standpunten reageren. Toch gaat het soms mis, ook in Nederland.

De procedure

In deze zaak lag een verzoek tot ontheffing van moeder uit het gezag ingediend door de Raad voor de Kinderbescherming. In de procedure bij de rechtbank had moeder zich hevig verzet tegen dit verzoek. De rechtbank wees het verzoek echter toch toe. Moeder is daarop in hoger beroep gegaan bij het gerechtshof. Bij de behandeling van het hoger beroep ter zitting verscheen alleen de Raad voor de Kinderbescherming. De ouders, hun advocaten en jeugdzorg waren er niet. Het Hof had uit het dossier opgemaakt dat de belanghebbenden, waaronder de moeder, goed opgeroepen waren. Omdat het Hof verder geen verweer ontving, werd de uitspraak van de rechtbank bekrachtigd en moeder kreeg het gezag dus niet terug.

De Hoge Raad oordeelde in cassatie dat het gerechtshof hier anders mee had moeten omgaan. Op zich geeft de wet aan dat een oproeping van belanghebbenden kan met een gewone brief. Zo was dat in dit geval ook gegaan. Een aangetekende brief of een deurwaardersexploot is niet nodig. Gelet echter op het fundamentele belang van het beginsel van hoor en wederhoor, waarvan de naleving essentieel is voor een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak, had de rechter meer moeten doen. Hij had moeten kijken of er geen feiten of omstandigheden waren op grond waarvan redelijkerwijs twijfel zou kunnen bestaan over de vraag of de oproep door de opgeroepenen was ontvangen.

De rechter had onderzoek moeten doen naar de ontvangst van de brieven en zelfs de mondelinge behandeling moeten verplaatsen. De rechter had natuurlijk ook gewoon de advocaat van moeder kunnen bellen om te vragen waarom zij niet verschenen was. Zeker omdat in dit geval vijf van de zes opgeroepen partijen niet waren verschenen. Wat verder nog meespeelde is dat het in deze zaak ging om een maatregel die diep in de persoonlijke levenssfeer ingrijpt.

Overigens had de advocaat van moeder in deze zaak, de dag voor de uitspraak, gebeld had met de griffie van het gerechtshof om te vragen wanneer een datum voor de mondelinge behandeling zou worden bepaald. Het gerechtshof heeft desalniettemin uitspraak gedaan. Die uitspraak is dan ook vernietigd.

Juridische Tip

Een uitzonderlijke zaak. Doorgaans zal in een zaak waarin zich een advocaat zich heeft gesteld zoiets niet gebeuren. Immers de advocaat weet de weg en zal de processen bewaken. Aan de andere kant zal een rechter normaal gezien niet actief onderzoeken waarom een partij niet is verschenen en zal hij gewoon uitspraak doen.